Literatuur kan een loopje nemen met de historische werkelijkheid. 66 jaar na diens blijkbaar mislukte zelfmoord laat de Duitse schrijver Timur Vermes Adolf Hitler ontwaken op een terrein in Berlijn-Mitte. Dat biedt hem de gelegenheid na te gaan wat Hitler over het huidige Duitsland zou denken en vooral hoe dit Duitsland met de Führer zou omspringen. Men houdt de man met het snorretje voor een voortreffelijke lookalike, een acteur die zich volledig met zijn personage identificeert. Hij wordt opgemerkt door een paar mediamensen, die hem een rol in een komische tv-show aanbieden. Al gauw haalt hij met fanatieke redevoeringen en scherpe replieken hoge kijkcijfers. Zijn stijgende populariteit brengt echter ook narigheid mee: hij krijgt het aan de stok met (uitgerekend) het boulevardblad Bild, veegt voor het oog van tv-camera’s de partijtop van de extreemrechtse NPD de mantel uit vanwege hun slapheid, zorgt voor ophef op het Oktoberfest en wordt door neonazi’s in elkaar geslagen. Die slachtofferrol maakt hem helemaal tot lieveling van alle andere partijen, die hem als potentiële stemmenmagneet maar al te graag in hun rangen willen opnemen. Voor Hitler het signaal dat de tijd gekomen is om zijn eigen beweging op te richten met als slagzin ‘Niet alles was slecht’.
De verhaallijn is dun. De schrijver heeft het zich met het gebrek aan weerstand tegen de herrezen Hitler ook gemakkelijk gemaakt. Als de oma van Hitlers secretaresse haar kleindochter bezweert niet langer voor de man te werken die haar Joodse familie heeft laten vermoorden, laat Vermes zijn hoofdpersonage even in burgerkleding de vrouw bezoeken en in één niet eens scènisch weergegeven alinea ompraten. Het is ook te simplistisch dat haast niemand in de fanatieke ‘acteur’ Hitler een neonazi ziet. Toch heeft deze satirische roman kwaliteiten. De vertelling in de ik-vorm geeft de auteur volop de kans Hitlers snoeverige, megalomane en bizarre redeneringen te parodiëren. Er worden tics gekarikaturiseerd, bijvoorbeeld zijn eeuwige militarisme, zijn plotse woede-uitbarstingen en zijn neiging tot ellenlange pseudogeleerde monologen. Dat er sinds 1945 zoveel tijd is verstreken en Hitler dus op tal van veranderingen in Duitsland moet reageren, is een bron van hilariteit. De wijze waarop hij voor ons vanzelfsprekende tijdsverschijnselen en uitvindingen in zijn kader interpreteert en er daardoor ook het ongerijmde van blootlegt, is vaak geestig en verfrissend, om te zwijgen van de talrijke misverstanden die ermee gepaard gaan. Het spreekt vanzelf dat het leesplezier toeneemt naarmate je beter op de hoogte bent van het historische personage, de geschiedenis en de politiek toen en nu. Bijzonder amusant zijn de dialogen, onder meer die wanneer Hitler in een Turkse stomerij zijn naar benzine (!) stinkende uniform gaat laten reinigen of in de tv-studio de degens kruist met de partijvoorzitster van Die Grünen.
In Duitsland werd Er ist wieder da in de kortste tijd een bestseller. De acteur Christoph Maria Herbst heeft in een verbluffende pastiche van Hitlers tongval de Duitse roman als luisterboek (Lübbe Audio) op zes cd’s ingelezen. Een staaltje ervan is te beluisteren op Joetjoeb, zoals Hitler het hier schrijft. Het boek wordt weldra verfilmd. Hitlers hoogdravende en wat archaïsche jargon is door Liesbeth van Nes bewonderenswaardig goed vertaald, zonder dat de leesvlotheid eronder lijdt. Daar is hij weer is een niet erg diepgaande maar vermakelijke satire. [Erik de Smedt] Hide text

Maatschappijkritische roman waarin de uit de dood opgestane Hitler de Duitse samenleving de maat neemt. In augustus 2011 ontwaakt Adolf Hitler in Berlijn. Al snel, dankzij een onderkomen in een krantenkiosk, leert de ex-Führer hoe het staat met de Duitse democratie. Met genoegen constateert hij dat het jodendom duurzaam is gedecimeerd, maar hij ziet ook hoe 'multicultureel' de stad is geworden. Zijn herintrede in de samenleving en zijn niet aflatende propaganda voor de nazi-zaak wordt door de media niet alleen gesignaleerd, de televisie - die in hem een rasactreur ziet - biedt hem een rol in een satirisch programma aan, met doorslaand succes. Het blad Bild krijgt een speciale rol in dit Hitler-verhaal, waarin humor en satire elkaar zo snel afwisselen dat de lezer er onrustig van wordt. Hoe staat het met de democratie en kan die onbuigzaam extremisme aan? Dit gedachte-experiment laat zien dat mensen nog steeds kunnen meebuigen met alles wat de democratie ondermijnt. Kleine druk.