Alweer een nieuw geschrift van Dimitri Verhulst, zo kort na zijn wisselvallig onthaalde roman De laatste liefde van mijn moeder? In eerste instantie dacht ik De zeven zinnen over te laten aan onze klassieke muziekrecensent, aangezien het boekwerkje meer muziekpartituren dan tekst bevat én daarbovenop ook nog twee cd's. Maar er schuilen wel degelijk zeven korte verhalen tussen de toonladders en solsleutels. Verhulst schreef de mininovellen op verzoek van het Ensor Strijkkwartet, geïnspireerd door Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze (1785) van Joseph Haydn. Aan Christus' zeven laatste zinnen aan het kruis had Verhulst genoeg om een aantal tranches de vie te schetsen, de ene al wat geslaagder dan de andere.

Zo borduurt het openingsverhaal verder op de zin "Vader, vergeef hen, want zij weten niet wat zij doen". Maar ene Rinus, wiens dochter is vermoord, is niet zomaar van plan te vergeven. Want is een andere betekenis van 'vergeven' ook niet vergiftigen? "Wellicht is het Nederlands de enige taal ter wereld waarin men het over absolutie zowel als over wraakmoord hebben kan met één en hetzelfde homoniem", luidt het in een typische Verhulstwending. Verderop sluit Verhulst weer aan bij Problemski Hotel, als hij de migrerende gelukzoeker Omar opvoert, die in Zeebrugge zijn oversteek naar het 'paradijs' wil maken. De grote geschiedenis kijkt geregeld om de hoek in deze ministory's, zoals in 'Vrouw, ziedaar uw zoon'. Daarin staat moeder Martha op een station vertwijfeld en vergeefs uit te kijken naar haar zoon die uit een concentratiekamp moet terugkeren. "Zolang er treinen rijden is er hoop, laat het haar daarop houden." In 'Het is volbracht' krijg we een levensloop in een notendop opgedist, op de wijze van Godverdomse dagen op een godverdomse bol. Opvallend veel dood en aftakeling in deze bundel, die Verhulsts somber-sarcastische wereldbeeld vrij spel geeft. Soms zijn de verhalen te summier om indruk te maken, een andere keer zit Verhulst er 'kloef' op.

Hide text

In 1786 schreef Joseph Haydn Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze, een strijkkwartet geïnspireerd op de 'kruiswoorden', de zeven laatste zinsneden van Christus aan het kruis. Het werd een van Haydns populairste composities, zeker tijdens de Paastijd. Weinigen weten echter dat het oorspronkelijk de bedoeling was dat de muziek afgewisseld werd met bezinningsteksten. Het befaamde Ensor Strijkkwartet wilde tijdens de vorige Goede Week een uitvoering brengen die opnieuw de muziek met tekst combineerde en zocht daarvoor Dimitri Verhulst aan. Die samenwerking leverde niet alleen een reeks concerten op, maar resulteerde ook in het boekje De zeven laatste zinnen. Daarin zijn Verhulsts teksten verzameld, korte stukjes van drie à vijf bladzijden, en is de hele partituur van het muziekstuk afgedrukt. Daarnaast bevat de uitgave ook twee cd's: eentje waarop de schrijver zijn verhalen voorleest en eentje met de opname van Haydns muziek.
Om bij dat laatste te beginnen: het Ensor Strijkkwartet toont met deze uitvoering zijn klasse. Een traag tempo en een heldere articulatie zijn de voornaamste kenmerken van deze intieme, ontroerende versie. De vraag rijst of Verhulsts teksten een meerwaarde bieden. Alleszins is het schijfje waarop hij die te berde brengt een overbodig gadget, zeker omdat ervoor gekozen is om tekst en muziek opnieuw te scheiden, waardoor de opzet van de onderneming verloren gaat. Maar misschien is dat een gelukkige beslissing ? zo kan je volop genieten van Haydn zonder er Verhulsts banaliteiten bij te hoeven nemen. De auteur, die bekendstaat om zijn kolderieke beschrijvingen, tracht hier immers krampachtig serieus te zijn, wat leidt tot clichés van het allerergste soort. Hij heeft geprobeerd de kruiswoorden te betrekken op gewone mensen en hedendaagse problemen. 'Vader, vergeef hen, want zij weten niet wat zij doen' is bij Verhulst het uitgangspunt voor een overpeinzing van een man wiens dochter ontvoerd, verkracht en vermoord is. Uiteraard kan zo iemand geen vergiffenis schenken. Bij 'Heden nog zult gij bij me zijn in het paradijs' vertelt Verhulst het verhaal van een vluchteling die naar Engeland wil. 'Ik heb dorst' levert het relaas op van een patiënte die na de operatie niet mag drinken. Echt uit de bocht gaat Verhulst wanneer hij een man die zijn vrouw terroriseert tot die er genoeg van heeft en wegtrekt, laat zeggen: 'Mijn god, allez, waarom hebt gij mij nu verlaten?' De poging om het lijden van Christus te vermenselijken en te actualiseren, loopt dus grondig fout. Verhulst wil graag tot nadenken aanzetten, maar zijn teksten blijken niet meer dan vingeroefeningetjes in de stijlen die hij uitprobeerde in Problemski hotel, De helaasheid der dingen, Mevrouw Verona en Godverdomse dagen. Dat levert typische Verhulstverhalen op ? soms grappig, soms innig lief ? maar met Die sieben letzten Worte hebben ze niets te maken. [Carl De Strycker] Hide text

Het voor Goede Vrijdag bedoelde orkeststuk van Joseph Haydn ‘Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze’ (1787) wordt traditioneel verbonden aan teksten over leven, lijden en sterven. Het Vlaamse Ensor Strijkkwartet gaf de Vlaamse schrijver Dimitri Verhulst de opdracht de muziek los te koppelen van het religieuze gegeven. Hij geeft daar op zijn bekende ironisch-invoelzame wijze invulling aan met een korte introductie op de eerste opvoering en zeven korte verhalen, steeds vertrekkend vanuit een zin (met op het eind van ieder verhaal de afgedrukte partituur). Bijvoorbeeld met een verhaal over een moeder die vergeefs op de terugkeer van haar zoon uit een concentratiekamp wacht, twee verhalen over een op sterven liggende geliefde en het uit eerder werk bekende autobiografische verhaal over het vertrek van zijn moeder, nu door de ogen van zijn vader. De twee cd’s (van ieder een klein uur) bevatten de door Verhulst voorgelezen verhalen (zonder intro en coda) en de uitvoering van Haydns strijkkwartetversie (mét de ‘aardbevingssonate’) door het Ensor Strijkkwartet. Hide text